Helena Sikorska z domu Zubczewska (ur. 2 lutego 1888 w Terespolu, zm. 1 lutego 1972 w Leatherhead) – polska działaczka społeczna, żona premiera RP generała Władysława Sikorskiego
Urodziła się 2 lutego 1888 w Terespolu. W dzieciństwie została adoptowana przez osiadłych w Zakopanem Olgę i Juliana Zubczewskiego, który był dyrektorem seminariów nauczycielskich w Tarnopolu, Rzeszowie. Jej przyrodnim bratem był rtm. Stefan Zubczewski (ur. 1893). W 1898 u Zubczewskich zamieszkał uczeń I klasy Władysław Sikorski. W 1899 wszyscy przenieśli się do Lwowa, gdzie J. Zubczewski został dyrektorem Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego we Lwowie.
W 1909 Władysław Sikorski podjął pracę w departamencie budowli wodnych Namiestnictwa we Lwowie[8]. W tym samym roku oboje wzięli ślub. 2 marca 1912 urodziło się ich jedyne dziecko – córka Zofia. W okresie od 16 grudnia 1922 do 26 maja 1923 i od 30 września 1939 do 4 lipca 1943 Sikorski sprawował funkcję premiera.
Po zakończeniu II wojny światowej Helena Sikorska pozostała na emigracji, ale nie brała udziału w życiu politycznym, tylko zajmowała się działalnością społeczną. Była m.in. honorowym członkiem Związku Polek w Ameryce. Po wojnie przekazała dokumenty i pamiątki po mężu nowo powstałemu Instytutowi Polskiemu i muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
W czerwcu 1963 trwały przygotowywania do obchodów 20. rocznicy śmierci gen. Sikorskiego. Kiedy prasa w Londynie zamieściła program uroczystości, Helena Sikorska wystosowała list do gen. Władysława Andersa, w którym stwierdziła, że nie życzy sobie, aby składał kwiaty i przemawiał nad grobem jej męża, gdyż jej zdaniem przyczynił się on do śmierci Sikorskiego.
Helena Sikorska zmarła 1 lutego 1972 w hrabstwie Surrey. Chciała być pochowana u boku rodziców w Zakopanem. Ostatnią wolę Sikorskiej spełnił jej szwagier – pułkownik Marceli Kycia, który mieszkał w Londynie. Dzięki przychylności władz PRL i pomocy szefa URM-u Janusza Wieczorka, Marceli Kycia mógł przyjechać z prochami Heleny Sikorskiej do Polski. Służba Bezpieczeństwa, wiedząc, że na uroczystościach mają pojawić się delegacje z kraju i emigracji, obawiała się przerodzenia się pogrzebu w demonstrację polityczną, dlatego kontrolowała zarówno przygotowania, jak i sam przebieg pogrzebu. 7 lipca 1972 opracowano szczegółowy plan operacji: w razie potrzeby przemówienia miały być nagrywane na taśmach magnetofonowych, a zdjęcia fotograficzne miały udokumentować przemarsz konduktu i uroczystości. SB obawiały się ewentualnego przemówienia sufragana krakowskiego Juliana Groblickiego.
Helena Sikorska została pochowana w sobotę 8 lipca 1972 w grobie rodzinnym (rodziców) Juliana i Olgi Zubczewskich na Nowym Cmentarzu w Zakopanem. W uroczystościach żałobnych uczestniczyło trzech biskupów, a ze strony władz cywilnych brał udział przewodniczący Prezydium MRN, Lech Bafla. Nad grobem przemawiał m.in. gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz.
Bo kiedy grzebię w ojczyzny popiołach,
A potem ręce znów na harfie kładnę:
Wstają mi z grobu mary, takie ładne!
Takie przejrzyste! Świeże! Żywe! Młode!
Że po nich płakać nie umiałbym szczerze.
J. Słowacki, Beniowski, Pieśń V, w. 394-398
W sobotę 12 lutego 1972 roku o godzinie 11:30, w kościele pw. św. Andrzeja Boboli w zachodnim Londynie, polska społeczność oddała ostatni hołd Generałowej Sikorskiej. 11 dni po śmierci, szanując ostatnią wolę zmarłej i kameralny charakter mszy żałobnej z 7 lutego, Polacy zebrali się, aby w ciszy i skupieniu, słuchając poruszających słów kazania ks. Infułata Władysława Staniszewskiego (Rektora Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii) pożegnać Helenę Sikorską .
Helena Julia Sikorska urodziła się 2 lutego 1888 roku w Tarnopolu . Nie znała swoich biologicznych rodziców. W okresie niemowlęcym została adoptowana przez Juliana i Olgę Zubczewskich, których nazwiskiem się posługiwała ...--później jako panieńskim. Julian był dyrektorem Seminarium Nauczycielskiego w Rzeszowie, a następnie przeniósł się z żoną i wychowankami do Lwowa. Rodzina Zubczewskich zabrała ze sobą także młodego Władysława Sikorskiego.
Późniejszy Generał po przedwczesnej śmierci swojego ojca i wycofaniu wsparcia finansowego rodziny Jędrzejowiczów (pracodawców babki i matki, właścicieli majątku w okolicach Hyżne na Rzeszowszczyźnie) stał się wychowankiem przybranych rodziców późniejszej żony .
Pierwsze lata życia Heleny są bardzo trudne do ustalenia. Wiadomo jest, że skończyła studia średnie we Lwowie i po maturze wyszła za mąż .
W archiwach zachowały się listy do Sikorskiego z 1906 roku, świadczące o rodzącym się w sercu dziewczyny uczuciu, które kreślą nam obraz zdecydowanego charakteru tej wówczas bardzo młodej kobiety.
Helena od samego początku była oparciem dla Władysława w pracy niepodległościowej, szczególnie podczas jego studiów na Politechnice Lwowskiej. W przekazach najbliższych przetrwała piękna i bardzo osobista historia okoliczności wyznania miłości pomiędzy Heleną i Władysławem, wychowujących się pod wspólnym dachem swoich opiekunów. Miała wyznać Władysławowi jako pierwsza swoje uczucia. Świeżo upieczonemu inżynierowi budowy dróg i mostów oświadczyła, że nie może i nie chce przystać na rolę młodszej siostry, bo nią nie jest i na całe szczęście, ponieważ jej uczucia są zgoła innej natury. Władysław długo nie weryfikował swojego afektu dla towarzyszki wizji dróg niepodległościowych Ojczyzny i wiernego oparcia w swoich planach na przyszłość. W 1909 roku w czerwcu odbył się ich ślub w katedrze lwowskiej. 2 marca 1912 roku przyszła na świat ich jedyna córka — Zofia Wanda.
Rodzina Sikorskich była bardzo zżyta ze sobą, lubili spędzać czas w swoim towarzystwie. Kobiety wspierały karierę wojskowo-polityczną głowy rodziny . Późniejsza Generałowa zawsze wiernie stała u boku męża i do końca swoich dni dbała o żywą pamięć o nim i jego osiągnięciach.
Tymczasem do roku 1913 młodzi małżonkowie często zmieniali miejsce zamieszkania. Mieszkali kolejno: w Leżajsku, Nisku, Radomyślu nad Sanem i we Lwowie . Wybuch I wojny światowej zastał Helenę z mężem w podróży pomiędzy Belgią i Szwajcarią . W tym okresie Sikorska poważnie chorowała i bardzo mało udzielała się w pracach społecznych. Niemniej jednak, w czasie obrony Lwowa miała przechodzić linie bojowe, aby nieść pomoc walczącym .
Po zakończeniu działań wojennych rodzina Sikorskich przeniosła się do Warszawy. Helena prowadziła dom, który stał się także ośrodkiem życia towarzyskiego i kulturalnego. W salonie Pani Sikorskiej bywały osobistości ze świata dyplomatycznego, politycznego i kulturalnego, np. Nuncjusz Apostolski,' ks. abp Achille Ratti, późniejszy papież Pius XI .
Około 1923 roku Helena i Władysław Sikorscy zakupili resztówkę w Parchaniu, w województwie inowrocławskim, którą zagospodarowali dzięki stryjowi Władysława. Z tego okresu, znana jest działalność społeczna Heleny wśród okolicznej ludności wiejskiej . Po kryzysie majowym w 1926 roku Sikorscy bardzo dużo podróżowali, szczególnie do Francji. Helena towarzyszyła mężowi podczas licznych spotkań z czołowymi politykami ówczesnej areny międzynarodowej. W latach 30-tych prowadziła korespondencję z Ignacym Paderewskim pozyskując jego przychylność dla planów politycznych męża .
We wrześniu 1939 roku przebywała wraz z córką w majątku zięcia, Stanisława Leśniowskiego , w Osmolicach na Lubelszczyźnie. Tam, w dniach 7-10 września, pożegnała męża, który opuszczał Polskę . Helena wraz z córką Zofią bardzo żywo działała już od pierwszych dni wojny udzielając schronienia i opieki uchodźcom. Po zajęciu Polski przez Niemców włączyły się w akcje przerzutu polskich żołnierzy z Kraju do Francji. Następnie przeniosły się do Warszawy i zasiliły prace polskiego podziemia. Pod naciskiem rządu polskiego we Francji, choć wbrew swojej woli, Helena opuściła Polskę. Dzięki oddanym przyjaciołom męża, na podstawie fałszywych dokumentów wystawionych na gospodynię Luciany Frassati-Gawrońskiej, ostatecznie wyjechała z Kraju i przedostała się do Włoch . Za sprawą attaché wojskowego w Rzymie, Mariana Romeyko dotarła 5 stycznia 1940 roku do Paryża .
Helena Sikorska zasadniczo unikała wystąpień publicznych, choć zawsze czynnie udzielała się charytatywnie. We Francji stworzyła Komitet Centralny jednoczący drobne organizacje pracujące dla polskiego wojska. Założyła szwalnię, ośrodek odwiedzin w szpitalach, dom dla inwalidów i dom dla uzdrowieńców. Po kapitulacji Francji wspierała wyjazdy rodzin wojskowych do Wielkiej Brytanii . W Anglii współtworzyła Komitet Pomocy Uchodźcom Polskim, była jego pierwszą przewodniczącą, a od 1946 roku prezesem honorowym.
Współpracowała z Ministerstwem Pracy i Opieki Społecznej, szczególnie pomagała polskim dzieciom .
Po wybuchu Powstania Warszawskiego, 12 sierpnia 1944 roku powołała do życia Komitet Pomocy Warszawie, apelując na wiecu w sali katedry Westminster, o wsparcie do brytyjskiej królowej — Elżbiety, żony Roosvelta — Eleonory i żony Churchilla — Clementine. Do 1945 roku przewodniczyła Zarządowi Głównemu Polskiego Czerwonego Krzyża w Londynie, w ramach którego zakładała i opiekowała się domem dla sióstr oraz sanitariuszek PCK . W 1946 roku należała do założycieli, a następnie przewodniczyła Towarzystwu Pomocy Polakom, które kontynuowało działalność PCK, zajmując się głównie pomocą żołnierzom polskim w przystosowaniu do życia w krajach osiedlenia. Wspierała działalność samopomocową lotników i marynarz , pomagała polskim uchodźcom w Kanadzie, Szwajcarii, Niemczech, Austrii i indywidualnym osobom prywatnym. Opiekowała się różnymi ośrodkami, gdzie mieszkali polscy żołnierze.
Zabierała głos w decydujących kwestiach politycznych. Między innymi apelowała w październiku 1944 roku do Stanisława Mikołajczyka, aby nie ulegał brytyjskim naciskom i nie jechał do Moskwy. W listopadzie tego samego roku odwiedziła premiera Tomasza Arciszewskiego, aby zadeklarować swoje poparcie dla polityki jego rządu . Żywo interesowała się polskimi inicjatywami kulturalno-oświatowymi.
2 maja 1945 roku była współzałożycielką Instytutu Historycznego im. gen. Sikorskiego w Londynie i jego wieloletnim honorowym prezesem. Przekazując w sierpniu 1945 roku pamiątki po mężu do nowo powstałego Instytutu Historycznego, przyczyniła się do powstania, a następnie umocnienia ponadczasowej placówki stojącej na straży pamięci o Generale Sikorskim. Symbolicznej postaci polskiej obecności w powszechnej historii najnowszej i wkładu narodu polskiego w kształtowanie współczesnej areny międzynarodowej. Po połączeniu Instytutu Historycznego im. gen. Sikorskiego i Polskiego Ośrodka Naukowego w 1965 roku została dożywotnio prezesem honorowym Instytutu Polskiego ż Muzeum im. gen. Sikorskiego .
W lipcu 1943 roku straciła podwójnie miłość swojego życia — męża i córkę, której zwłok nigdy nie odnaleziono. Po śmierci gen. Władysława Sikorskiego wskazała na gen. Kazimierza Sosnkowskiego jako następcę na stanowisko Naczelnego Wodza, on też na jej osobiste życzenie towarzyszył jej na pogrzebie męża . W pierwszych dniach żałoby oświadczyła zaproszonym wszystkim członkom rządu, że gen. Sikorski oczekiwał od nich zapomnienia wszelkich urazów i personalnych animozji w imię stawianej ponad podziały partyjne, ponad wszystko sprawy Ojczyzny .
Helena Sikorska jawi się jako postać o silnym charakterze, kontrowersyjna i o szerokim wachlarzu zainteresowań. Darzyła estymą teatr i literaturę.
Znajomi określali ją mianem bardzo kobiecej, niekiedy w swych zachowaniach skrajnej. Z jednej strony doprowadzającej rozmówcę do pasji, z drugiej zupełnie rozbrajającej. Pełna wdzięku, perfekcyjnie opanowawszy sztukę dyplomacji, była jednak bardzo nieufna. Dla najbliższych i przyjaciół serdeczna i lojalna, dla otoczenia ambitna i budząca powszechny szacunek. Piękna i wyniosła. Pełna wrodzonej radości życia, kochała pielęgnować swój ogród — kwiaty i ptaki .
Zmarła w nocy z poniedziałku na wtorek, 1/2 lutego 1972 roku w szpitalu w miasteczku Leatherhead , w hrabstwie Surrey, w otoczeniu dalszej rodziny. Spopielenie zwłok odbyło się 7 lutego w Leatherhead. Zgodnie z jej ostatnią wolą terminu nie podano do publicznej wiadomości. Prochy przewieziono do Polski 8 lipca, tego samego roku i złożono na cmentarzu w Zakopanem do grobowca jedynych rodziców jakich znała — Zubczewskich.
Helena Sikorska odeszła bardzo cicho, niezwykle osamotniona, mając wciąż w pamięci najdroższe jej osoby, rozpamiętując do ostatniej chwili największą tragedię jej życia — katastrofę gibraltarską, z którą nigdy się nie pogodziła .
Na kilka lat przed śmiercią, na własne wyraźne życzenie, wycofała się z wszelkiej działalności publiczno-społecznej. Usunęła się zupełnie z aktywnego udziału w życiu emigracji niepodległościowej.
Źródło: STAŁA KONFERENCJA MUZEÓW, ARCHIWÓW I BIBLIOTEK POLSKICH NA ZACHODZIE
Referat wygłoszony na XXXVII sesji Stałej Konferencji MABPZ Rapperswil 2015 r.
INSTYTUT POLSKI I MUZEUM IM. GEN. SIKORSKIEGO
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
